Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών είναι η συχνότερη ενδοκρινοπάθεια σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και η συχνότερη αιτία αυξημένων επιπέδων ανδρογόνων στο αίμα (υπερανδρογοναιμία) και διαταραχών της ωοθηλακιορρηξίας. Το σύνδρομο περιγράφηκε το 1935 ως συνύπαρξη αμηνόρροιας, υπερτρίχωσης και παχυσαρκίας σε γυναίκες με πολυκυστική μορφολογία των ωοθηκών. Έως σήμερα, 83 έτη μετά, παρά την εντατική έρευνα η αιτιολογία του παραμένει άγνωστη, καθ΄ ότι υπάρχουν πολλά ακόμη ερωτήματα ως προς τους υπεύθυνους παθολογικούς μηχανισμούς.
Το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από μεγάλη ετερογένεια στην κλινική εικόνα, καθώς οι ασθενείς παρουσιάζουν ποικιλία συμπτωμάτων, με διαφορετική βαρύτητα και μεταβολές με την πάροδο του χρόνου.  Είναι αξιοσημείωτο ότι καμμία κλινική εκδήλωση δεν απαντάται στο 100% των ασθενών. Επίσης, γυναίκες με τις κλινικές εκδηλώσεις μπορεί να έχουν φυσιολογική υπερηχογραφική απεικόνιση ωοθηκών σε ποσοστό 25-30%, όπως επίσης φυσιολογικές γυναίκες (χωρίς συμπτώματα)μπορεί να έχουν πολυκυστική απεικόνιση ωοθηκών σε ποσοστό 20-25%.
Σημαντικό σταθμό στην κατανόηση της κλινικής εικόνας του συνδρόμου αποτέλεσε η αναγνώριση της σημασίας των αυξημένων επιπέδων ινσουλίνης στο αίμα (υπερινσουλιναιμία), λόγω ινσουλινοαντοχής, στη δεκαετία του ΄80. Το εύρημα αυτό οδήγησε στον επαναπροσδιορισμό του συνδρόμου σε διαταραχή της αναπαραγωγής και του μεταβολισμού.

Στην πλήρη του κλινική έκφανση το συχνό αυτό ενδοκρινικό σύνδρομο χαρακτηρίζεται από χρόνια υπερανδρογοναιμία (με εκδηλώσεις από το δέρμα και παχυσαρκία) και ανωοθυλακιορρηξία (με υπογονιμότητα και διαταραχές της εμμήνου ρύσεως). Αποτελεί μια σημαντική μεταβολική διαταραχή, με άμεσο επακόλουθο την αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης διαφόρων παθήσεων. 

Διαταραχές της λειτουργίας του άξονα “υποθάλαμος-υπόφυση” και της ωοθηκικής στεροειδογένεσης, ανεπαρκής δράση της FSH (ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης), μεγάλη αύξηση στις τιμές της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH), διαταραχές στην έκκριση ινσουλίνης (υπερνσουλιναιμία, λόγω αντίστασης στην δράση της ινσουλίνης) έχουν ενοχοποιηθεί ως πρωταρχικά παθογενετικά αίτια που προκαλούν το σύνδρομο PCOS. 

Παρουσιάζει συχνότητα εμφάνισης μεταξύ 5 έως 10 % των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας !! 

Ειδικότερα, βρέθηκε στο 26 % των γυναικών με αμηνόρροια, στο 87 % των γυναικών με ολιγομηνόρροια και στο 92 % των γυναικών με έκδηλη υπερτρίχωση !!   

Επίσης, ποσοστό 60 % των ασθενών γυναικών με PCOS είναι ΠΑΧΥΣΑΡΚΕΣ (!!).

Η εκδήλωση των συμπτωμάτων της νόσου γίνεται κατά την εφηβεία, γύρω από την εμμηνέναρξη, με έντονες εμφανισιακές "παρεκκλίσεις" ως άμεση απόρροια της υπερανδρογοναιμίας (υπερτρίχωση προσώπου, απόπτωση τριχών της κεφαλής τύπου ανδρικής αλωπεκίας, ακμή, λιπαρότητα δέρματος, μελανίζουσα ακάνθωση). Η ανδροειδής παχυσαρκία (κεντρική κατανομή λίπους - WHR >0.85) αποτελεί  το αίτιο ή το αποτέλεσμα της υπερανδρογοναιμίας. Όλες αυτές οι εμφανισιακές παρεκκλίσεις, ιδιαίτερα κατά την εφηβική ηλικία, προκαλούν έντονα ψυχολογικά (διαταραχές διατροφής) και κοινωνικά προβλήματα ("εικόνα σώματος"). Καταστάσεις που επιφέρουν οξύ ή χρόνιο άγχος "διακόπτουν" την λειτουργία του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-γονάδες, γεγονός που είναι ιδιαίτερα εμφανές στην νευρογενή ανορεξία.

Επομένως, τα εμφανισιακά προβλήματα ευθύνονται για την εκδήλωση ψυχολογικού stress, που με την σειρά του επιδεινώνει την συνολική συμπτωματολογία των ασθενών. Έχει αναφερθεί ότι οι διαταραχές της εμμήνου ρύσεως παρατηρούνται στο 15 έως 77 % των ασθενών με PCOS.

Τα αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων αίματος στις ασθενείς με PCOS μπορεί να δράσουν ανασταλτικά στην κυκλική εμμηνορυσιακή λειτουργία. Η σημαντικότερη πρόοδος της τελευταίας δεκαετίας στο σύνδρομο PCOS ήταν η παρατήρηση ότι η πλειονότητα των γυναικών αυτών εμφανίζει διαταραγμένη ανοχή στην γλυκόζη, αντίσταση στην ινσουλίνη και υπερινσουλιναιμία.

Η ινσουλίνη δρα στην ωοθήκη διαμέσου του δικού της υποδοχέα και παρουσιάζει συνεργιστική δράση με τις γοναδοτροφίνες για την παραγωγή οιστραδιόλης και προγεστερόνης (όπως και τεστοστερόνης  από τις ωοθήκες). Τα δεδομένα συνηγορούν στην θέση ότι η ωοθηκική λειτουργία βελτιώνεται, όταν τα επίπεδα της ινσουλίνης ελαττώνονται τότε αντίστοιχα μειώνονται και τα επίπεδα της ελεύθερης τεστοστερόνης. 

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ	ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ
Ιατρικό ιστορικό	Ολιγομηνόρροια ή Αμηνόρροια
Κλινική εικόνα	Μία τουλάχιστον ωοθήκη με >10 cm και με περισσότερα από 10 μικρά ωοθηλάκια διαμέτρου 2-8 cm
Ορμονικός Έλεγχος	Υπερτρίχωση, παχυσαρκία, διαταραχές εμμήνου ρύσεως από την εμμηναρχή, Υψηλά επίπεδα Τεστοτερόνης ή Ανδροστενδιόνης, Σχέση LH / FSH > 2,5
Υπερηχογραφικά ευρήματα	Λαπαροσκόπηση, Ιστολογική εικόνα ωοθηκών

Παρατηρείται μια σχετικά ανεπαρκής αντιμετώπιση του συνδρόμου PCOS καθ΄ ότι είναι  ανύπαρκτη η οποιαδήποτε κλασική μακροχρόνια αγωγή !!  Οι γυναικολόγοι προσεγγίζουν την υπογονιμότητα, οι δερματολόγοι την υπερτρίχωση, οι διαιτολόγοι την παχυσαρκία  και οι παθολόγοι τις γενικότερες διαταραχές του εμμηνορρυσιακού κύκλου.

Οι γυναίκες με το σύνδρομο PCOS χρειάζονται μακροχρόνια παρακολούθηση όχι μόνο για τις  ενδοκρινικές τους διαταραχές, αλλά και για το μεταβολικό τους σύνδρομο. Επιβάλλεται, λοιπόν, οι παχύσαρκες γυναίκες  (μια και εμφανίζουν περαιτέρω επιβάρυνση από την αντίσταση στην ινσουλίνη) να ελέγχονται λεπτομερώς για την ύπαρξη μη ινσουλινο-εξαρτώμενου διαβήτη, δυσλιπιδαιμίας (χαμηλή HDL, αυξημένα τριγλυκερίδια) και υπέρτασης, δεδομένου ότι βρίσκονται διαρκώς κάτω από αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης επιπλοκών.

Η διαταραχή της ανοχής της γλυκόζης παρατηρείται στο 30 έως 40 % των παχύσαρκων γυναικών με PCOS στην ηλικία των 30 ετών!!

Ποσοστό μεταξύ 7,5 και 16 % των γυναικών με PCOS παρουσιάζει  μη ινσουλινο-εξαρτώμενο διαβήτη (type II). Ο κίνδυνος εμφράγματος του μυοκαρδίου είναι διπλάσιος έως επταπλάσιος σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας με σύνδρομο PCOS !! Τέλος, όλες οι ασθενείς με PCOS θα πρέπει να ελέγχονται για παράγοντες κινδύνου μικροααγγειοπάθειας, συμπεριλαμβανομένου και του καπνίσματος.

Μια μείωση μόλις κατά 5-7 %  του σωμ.βάρους έχει σχετιστεί με την μείωση του επιπέδου ινσουλίνης, με βελτίωση της εμμηνορυσιακής λειτουργίας και πτώση των επιπέδων ελεύθερης τεστοστερόνης !!

Ιδιαιτέρως, μάλιστα, όταν συνδυαστεί συστηματική φυσική δραστηριότητα με την επιβαλλόμενη ειδική δίαιτα τότε η κατάσταση φαίνεται να είναι ελεγχόμενη (αυξάνεται η ευαισθησία στην ινσουλίνη). Προβάλλει επιτακτική η ανάγκη αντικειμενικής ενημέρωσης / /  πληροφόρησης και επιστημονικής υποστήριξης της ασθενούς , με τον καθορισμό συγκεκριμένων στόχων.